(ප්‍රවීණ ආර්ථික විශේෂඥ්‍ර හා ප්‍රමුඛ බැංකුකරු දිනේෂ් වීරක්කොඩි)
උද්ධමනයේ විශාල සාධකය සැපයුම් පාර්ශවීය සාධක සහ මුදල් අවප්‍රමාණය වීම නිසා CCPI මත එහි අවසාන බලපෑම අපේක්ෂා කළ තරම් ප්‍රකාශ නොවූවත්, පරිභෝජන ඉල්ලුම යටපත් කරමින් උද්ධමනය පාලනය කිරීම සඳහා මහ බැංකුව පොලී අනුපාත ඉහළ නංවා ඇත. ඉහළ බැංකු ණය පොලී අනුපාතවල අනපේක්ෂිත ප්‍රතිවිපාකය නම්, දැනටමත් තාක්ෂණික අවපාතයක පවතින ආර්ථිකයේ වර්ධනය පසුබෑමකට ලක් කර ඇති පිරිවැය සාධක ඉල්ලුම යටපත් කිරීමයි.
?බැංකු පොලීය
එහි බොහෝ ගෝලීය සම වයසේ මිතුරන් මෙන්, ලංකාවේ හා සෙසු ගෝලීය මහ බැංකු විසින් දියුණු ආර්ථිකයන් තුළ සම්මත ආකෘතියක් අනුගමනය කර ඇති අතර ප්‍රතිපත්ති අනුපාතිකය කිහිප වතාවක් ඉහළ නංවා ඇත, නමුත් එය උද්ධමනය ඵලදායී ලෙස හීලෑ කිරීමට අපොහොසත් වූ අතර ඉහළ ණය අනුපාත හේතුවෙන් ණය ඉල්ලුම බොහෝ දුරට පහත වැටී ඇත. පොලී අනුපාත ඉලක්ක කිරීමේ ප්‍රතිපත්තිය මෙර මහබැංකුවේ ඇති වෙනත් මෙවලම් සමඟ භාවිතා කළ යුතුය. අවාසනාවන්ත ලෙස අපගේ මූල්‍ය අංශය එතරම් දියුණු නොවන අතර එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස ද්‍රවශීලතා අභියෝග කළමනාකරණය කිරීමට පරිණත බැඳුම්කර වෙළෙඳපොළක් අපට නොමැත. වර්තමානයේ, ඇමතුම් මුදල් අනුපාතය සාධාරණ ලෙස ස්ථාවර වේ. මහබැංකු මූල්‍ය සීමාව කළමනාකරණය කිරීම කෙරෙහි පූර්ණ අවධානය යොමු කර ඇත.
? ස්ථාවර තැන්පතු
ප්‍රතිපත්ති අනුපාතිකය යනු ණය ඉල්ලුම පරීක්ෂා කිරීමට භාවිතා කරන මුදල් මෙවලමකි. ප්‍රතිපත්ති පොලී අනුපාත 20% ට අඩු වුවද, භාණ්ඩාගාර බිල්පත් 30% ට වඩා වැඩි වන අතර බැංකු විසින් 30% කට ආසන්න ස්ථාවර තැන්පතු නිර්මාණය වේ. රජයේ සුරැකුම්පත්වල ඉහළ අනුපාත හේතුවෙන් බොහෝ ස්ථිර තැන්පතු සාමාන්‍යයෙන් 28% දක්වා ඉහළ ගොස් ඇත. එසේම 30% කට ආසන්න වසර පහකට වැඩි කාල සීමාවන් සහිත බැඳුම්කර නිකුත් කිරීම වෙළඳපොළට පැහැදිලි දිශානතියක් සැකසීමට උපකාරී නොවේ. ඉන් කියැවෙන්නේ ඉදිරි වසර 5-7 තුළ පොලී අනුපාත ඉහළ මට්ටමක පවතිනු ඇති බවයි. වෙළෙන්දන්ට පහළ යන ගමනේ දී ඇති විය යුතු දැවැන්ත ප්‍රාග්ධන ලාභ හැර. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස බොහෝ බැංකු ගනුදෙනුකරුවන් සඳහා මාසයක ණය සඳහා පවා 30% තරම් ඉහළ ණය පොලී අනුපාත ඉදිරිපත් කරයි.
?රජයේ ණය පිරිවැය
රජයේ ණය සේවා පිරිවැය අඩු කිරීමට සහ ව්‍යාපාර සඳහා මෙහෙයුම් පිරිවැය අඩු කිරීමට මහබැංකුව විසින් GSec අනුපාත ක්‍රමයෙන් අඩු කිරීමට අවශ්‍ය වේ. කෙසේ වෙතත්, වෙළඳපල ද්‍රවශීලතාව කාලයක් තිස්සේ සෘණාත්මක විය. රාජ්‍ය වියදම් බුද්ධිමත්ව අඩු නොකළහොත් අනුපාත තවත් ඉහළ යා හැකිය.
?ප්‍රතිපත්ති විකල්ප
මූල්‍ය ප්‍රතිපත්ති සමාලෝචනය: අංක 07 – 2022 ඔක්තෝබර් කාර්මික අංශයේ දෙවන කාර්තුවේ සෘණ 8.4% වර්ධනයක් පෙන්නුම් කළේය. ශ්‍රී ලංකාව සිය කාර්මික අංශයේ වර්ධනය කෙරෙහි අවධානය යොමු කිරීම ආරම්භ කළ යුතුය. මෙම ඍණාත්මක වර්ධනය වැඩි වීමෙන් අදහස් වන්නේ තවත් ව්‍යාපාර වැසී යාම සහ ඵලදායී රැකියා අහිමි වීමයි.
? කෘෂි හා කාර්මික අංශ
කෘෂිකාර්මික අංශයේ සෘණාත්මකභාවය බොහෝ දුරට පොහොර, පළිබෝධනාශක සහ අනෙකුත් ආදාන සාධක මගින් මෙහෙයවනු ලබන අතර, බෙදාහැරීම සහ තොග වෙලඳපොලවල් පාලනය කරන හදිසි කාරණයක් ලෙස පරිපාලනමය වශයෙන් වඳභාවයට පත් කිරීමට අවශ්‍ය වුවද මේ වන විට අවධානය යොමු කර ඇත.
?ණය දීමේ සීමාවන්
කාර්මික පදනමට ණය දීමේ ඉලක්කගත ණය අනුපාතික සීමාවන් 1Q23 කින් කාර්මික වර්ධනය ධනාත්මක මට්ටමකට ගෙන යාම සඳහා ක්ෂණික සහනයක් ගෙන එනු ඇත. කාර්මික වර්ධනය මඟින් ව්‍යාපාර කාරක ප්‍රාග්ධන තදබදයට අමතරව පවතින ප්‍රාග්ධන ආයෝජන සහ කාර්මික අංශයේ ශ්‍රම යෙදවුම් ඉහළ ප්‍රයෝජනයට ගැනීමට හැකි වේ. වසර 2 සිට 3 දක්වා වත්මන් බැංකු FD අනුපාත යටතේ බැංකු සහ NBFIs විසින් ස්ථිර තැන්පතු සඳහා වන අනුපාත සීමාවන් මගින් මෙයට සහාය විය හැක. ණය දීම සහ FD සීමාවන් යන දෙකම කෙටි කාලීන පියවරයන් විය හැකිය.
?ණය දීමේ අනුපාත
“බොහෝ නැඟී එන වෙලඳපොලවල මෙන්ම සංවර්ධිත ආර්ථිකයන්හි ද ණය දීමේ අනුපාත මත සිවිලිම් බහුලව භාවිතා වන මෙවලමක් ලෙස පවතී. ණය දීමේ අනුපාත මත සීමාවන් දැමීමේ ආර්ථික හා දේශපාලන තාර්කිකත්වය වන්නේ පාරිභෝගිකයන් පොලී වලින් ආරක්ෂා කිරීම සහ ණය ලාභදායී සහ වඩාත් ප්‍රවේශ විය හැකි කිරීමයි. (Aurora Ferrari & Oliver Masetti 2018). Y-o-Y ඉතුරුම් ස්ථාවර අනුපාතයකින් වර්ධනය වුවද, වසර ගණනාවක් පුරා ශ්‍රී ලංකාවේ ශුද්ධ ධන ඉතුරුම් ඉතිරිකරන්නන් මග හැරී ඇත. 4Q23 න් 20% ට අඩු CCPI අනුපාතයක් එහි අරමුණු සාක්ෂාත් කර ගැනීමට අපේක්ෂා කරන උද්ධමනය ආමන්ත්‍රණය කිරීමට ගෙන ඇති පියවර සැලකිල්ලට ගෙන තවත් කාර්තු කිහිපයක් ඉතිරිකරන්නන්ට සැලකිය යුතු බාධාවක් නොවිය හැකිය.
? උද්ධමන ගැටලුව
ඔක්තෝබර් 2022 CCPI Y-o-Y ශීර්ෂ උද්ධමනය 66% - පෙර මාසයට වඩා 69.8% සහ 2022 ඔක්තෝබර් CCPI Y-o-Y Core උද්ධමනය 49.7% - පෙර මාසයට සාපේක්ෂව 50.2% පහත වැටීමකි. 2022 මැයි මාසයේ සිට බැංකු සඳහා මහබැංකුව නිත්‍ය තැන්පතු පහසුකම සමඟින් එක රැයකින් ප්‍රතිපත්ති අනුපාත තැන්පතු සඳහා 14.5% සහ ණය ගැනීම් සඳහා සම්මත ණය දීමේ පහසුකම 15.5% ලෙස පවතී.
? රටේ හා ආර්ථිකයේ ඉදිරි මග
බැංකු ඉතිරි කරන්නන් (FDs) 25% ක් පමණ ගෙවන අතර NBFI ස්ථිර තැන්පතු සඳහා මහබැංකුව අලෙවි අනුපාතය 30% පමණ වේ. සෘණ ඉතුරුම් අනුපාතය එහි ප්‍රතිඵලයයි. කෙසේ වෙතත්, වෛෂයික විශ්ලේෂණයක් 2022 අප්‍රේල් මාසයේ විනිමය අනුපාතික ක්ෂය වීමෙන් පසු බලශක්ති ඉල්ලුම සහ කූඩයේ බර ඵලදායි ලෙස අඩු වී ඇති බැවින් CCPI වෙතින් බලශක්ති උද්ධමනය (ඉන්ධන, විදුලිය සහ ගෑස්) ලබා ගත යුතුය. බැංකු සඳහා ව්‍යවස්ථාපිත සංචිත අනුපාතය 4% කි. සහ 18.5% යනු මුදල් නීති පනතේ 87 වැනි වගන්තිය යටතේ නියම කර ඇති තාවකාලික ද්‍රවශීලතා අරමුණු සඳහා මහ බැංකුව විසින් වාණිජ බැංකු වෙත අත්තිකාරම් ලබා දෙන මහ බැංකු අනුපාතයයි.
? අයවැය හා බැංකු
සමහර බැංකුවලට ඔවුන්ගේ තාවකාලික ද්‍රවශීලතා අරමුණු සඳහා එවැනි අත්තිකාරම් මාස 1 ක කාලයක් සඳහා 30% කින් දීර්ඝ කරන ලද මෑත අවස්ථා වාර්තා වේ. මෑත වසර 3. අවුරුදු 5 දක්වා. TBonds 32% ක් නිකුත් කර ඇත - 2022 මැයි මාසයේ සිට දැඩි වර්ධනයක්. මෙම ඉහළ යන ගමන් පථයේ විවේකයක් නොපෙනෙන අතර බදු ආදායමෙන් වැඩි ප්‍රමාණයක් (දැනට 103%) අවශෝෂණය කර ගන්නා ඉහළ ණය සේවා පිරිවැයක් පිහිටුවයි. යෝජිත මූල්‍ය ප්‍රතිසංස්කරණ. එබැවින් 2023 අයවැය මගින් රාජ්‍ය වියදම් පැත්තෙන් සහ ආර්ථිකය කළමනාකරණය කරන ආකාරය සහ ප්‍රධාන රාජ්‍ය ආයතන විසින් මෙහෙයවනු ලබන ආකාරය සම්බන්ධයෙන් බරපතල ප්‍රතිසංස්කරණ ඇති කිරීමට අවශ්‍ය වේ.
අශෝක ජයතුංග සැකසූවකි.
