අග්‍රාමාත්‍යවරයා මේ බව සඳහන් කළේ ලලිත් ඇතුලත්මුදලි පදනම, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය සහ නායකත්වය සඳහා වූ ආයතනය සහ නිදහස සඳහා නවුමාන් පදනම (NAUMANN ) සංවිධානය කොට තිබූ ලලිත් ඇතුලත්මුදලි සමරු දේශනය (30 දා ) බණ්ඩාරණායක අනුස්මරණ ශාලාවේදී සිදුකළ අවස්ථාවේදීය.
එහිදී අදහස් දැක් වූ අග්‍රාමාත්‍යවරයා -
ලලිත් ඇතුලත්මුදලි යන නාමය ගෙන එන්නේ, තම මාතෘ භූමියට සහ එහි ජනතාවට සේවය කළ සැබෑ දේශප්‍රේමියෙකු වූ ලංකා මාතාවගේ අතිශය කීර්තිමත් පුතෙකු පිළිබඳ මතකයන් පමණි.
1983 දී මම ප්‍රථම වරට පාර්ලිමේන්තුවට පිවිසෙන විට, දිවංගත ලලිත් ඇතුලත්මුදලි මහතාගේ ප්‍රථම අමාත්‍යධූර කාලය තුළ ඔහුගේ බුද්ධිමය දක්‍ෂතාව සහ පාර්ලිමේන්තුව තුළ නිවැරැදි හැසිරීම පිළිබඳව මා නිතරම කුතුහලයෙන් හා පැහැදී සිටියෙමි. 1981 දී ඔහු විසින් පිහිටුවන ලද මහපොළ උසස් අධ්‍යාපන භාරකාර අරමුදල හරහා එම මතකය තිරසාරව ඉදිරියට පවත්වා ගෙන යමින් මහජන යහපත උදෙසා කළ සේවයේ ගුණාත්මක බවින් ඔහු සමකාලීනයන් අභිබවා ගිය අයෙකු ලෙස ඒ වන විට ප්‍රසිද්ධියට පත්ව සිටියේය. අපගේ ජීවිත කාලය තුළ සුවිශේෂී ඉහළ ජයග්‍රහණ ලබා ඇති රාජ්‍ය නායකයෙකු වූ එතුමා විශේෂයෙන් රාජ්‍ය නිලතලවල සිටින නිලධාරීන් විසින් ආදර්ශයට ගත යුතු උතුමෙකි.
දිවංගත ලලිත් ඇතුලත්මුදලි මහතාගේ 87 වැනි ජන්ම සංවත්සරය සමරමින් 1977 පිහිටවූ රජයේ ප්‍රමුඛතම නායකයෙකු ලෙස වගකීම් භාරගත් යුගයක මතකයන් අවදි කරයි. එය රට සහ ජනතාව වෙනුවෙන් ධනය හා සෞභාග්‍ය මන්දගාමී වේගයකින් රැස්කිරීමේ දශක තුනක් පුරා විකාශනය වෙමින් පැවති පිළිවෙල වෙනස්වී රටට රැඩිකල් ලෙස නව පාලන ක්‍රමයක් හඳුන්වා දීම තුළින් ජාතියට ජවයක් ඇති කළ යුගයක් උදා කළ රජයකි. එලෙස හඳුන්වා දුන් ක්‍රම පසුගිය දශක 4 පුරාවට පැවති අතර ඒවාට ව්‍යවස්ථාමය සංශෝධන දුසිම් 2කට ආසන්න ප්‍රමාණයක් ඇතුළත් විය.
1977 රජය පිහිටුවීමෙන් පසු රට නැවත නව දිශානතියට යොමු කිරීමේ කාල පරිච්ඡේදයක් ඇති බව තේරුම් ගත හැකි විය. මෙය ආර්ථිකයට අනුව වෙළඳපල ආර්ථිකයක ප්‍රතිපත්තියක් වැළඳ ගැනීමට අවශ්‍ය වූ නව පාලන ක්‍රමයට අනුගත වීමටය. 1977 සිට 1984 දක්වා වෙළෙඳ හා නාවික ප්‍රධාන විෂය භාර අමාත්‍යවරයා වශයෙන් දිවංගත ලලිත් ඇතුලත්මුදලි සම්පුර්ණයෙන්ම විධිමත්ව, නැතහොත් අවශ්‍ය පරිදි කාලය නාස්ති නොකර ආයතන පිහිටුවා ඇත. මෙම ක්‍රියාවලිය පළමු වරට උප මහාද්වීපයේ පරිවර්තනයක් වූ වෙළඳපොළ ආර්ථිකයක් පිහිටුවීමේ 77 රජයේ ප්‍රතිපත්තිය දැඩි ලෙස ක්‍රියාත්මක කෙරිණි.
ආර්ථිකය විවෘත වූ දා සිට, මෘදු ව්‍යාපාරික පරිසරයක් සහිත විචිත්‍රවත් කොස්මොපොලිටන් වරාය නගරයක් වූ කොළඹ, එහි විශාල අභ්‍යන්තර ප්‍රදේශවල පිහිටුවා ඇති කලාපීය මෙගා පොලිස් ඒකක තුළ වාණිජ නගරයක් බවට පරිවර්තනය වී තිබේ. මෙම කාලය තුළ කොළඹ වරාය තාක්‍ෂණ, මෙහෙයුම් සහ ජාත්‍යන්තර වෙළෙඳ හා නාවික කටයුතුවල අනෙකුත් පරාමිතීන්හි දියුණුවට අනුකූලව විශාල ප්‍රසාරණයකට ලක් විය. කොළඹ වරාය එහි ස්ථාපිත ප්‍රමුඛතා මට්ටම තවදුරටත් පවත්වාගෙන යාම සහතික කිරීම සඳහා මෙම උපාය මාර්ගික මැදිහත්වීම ඉතා ආසන්න කාලයකදී සිදු විය. එය දිදුලන නව ජය පර්යන්තය ලෙස විශාල වශයෙන් ජනතාවට ප්‍රදර්ශනය විය. වරාය සැලසුම්කරුවන්ගේ සහතිකයට අනුව ලොව පුරා වරාය ධුරාවලිය තුළ කොළඹ වරායේ ප්‍රමුඛත්වය පවත්වා ගැනීම සඳහා කාලය හා අවකාශය පිළිබඳ සැලසුම් සකස් කිරීම සහ උපාය මාර්ග විකාශනය කිරීමේ කිසිදු පසුබෑමක් සිදුවී නොමැති බව පෙනේ.
රටේ පාර්ලිමේන්තුව සහ රාජ්‍ය පරිපාලනය කොළඹට නැඟෙනහිර දෙසට එනම් සාපේක්ෂව අඩු ජනාකීර්ණ ප්‍රදේශවලට ගෙන යාමේ රාජ්‍ය අනුග්‍රහය සහිත මෙහෙයුමක් මගින් බොහෝ දුරට ප්‍රවර්ධනය කරනු ලැබුවද. ඉන්පසු කොළඹට උතුරින් විශාල අක්කර ප්‍රමාණයකට නිෂ්පාදන ගබඩා කිරීම් සිදු විය. 1980 ගණන්වල ක්‍රියාත්මක වූ එවැනි ප්‍රථම විධිමත් අවකාශීය සංවර්ධන උපාය මාර්ගයක්, නගරය, එහි තදාසන්න ප්‍රදේශ සහ එහි අභ්‍යන්තරයේ විශාල ප්‍රදේශ සාමාන්‍යයෙන් මහානගර ආකාරයේ සමුච්ඡයක් බවට පත්කර ඇති නාගරික ව්‍යාප්තියක කොඳු නාරටිය විය.
ආර්ථිකය විවෘත කිරීමේ මුල් දශක කිහිපය තුළ අත්විඳින ලද ආර්ථික හා සමාජීය අස්ථාවරත්වය නොතකා, නාගරික ව්‍යාප්තිය, නගර මාලාවක් තුළ කුඩා හා මධ්‍ය පරිමාණ ව්‍යාපාරවල විශාල ව්‍යාප්තියක් ආකර්ෂණය කර ගැනීමට සමත් වී තිබේ. මෙය, සංසිද්ධියේ හරය සමඟ සාපේක්ෂ සමීපතාවයක් පවතී.
අනාගත වාස්තු විද්‍යාත්මක ආකෘතිවලින් සහ ලෝක මට්ටමේ මෙහෙයුම් ක්‍රමවලින් ඉහළ දිරිගැන්වීමක් ලද කොළඹ වරාය නගරය තුළ ජාත්‍යන්තර සන්නාමයේ මූල්‍ය කේන්ද්‍රස්ථානයක් පිහිටුවීමේ විභවයන් සමඟින් නගරය මෙගාපොලිස් හි මූල්‍ය හා ව්‍යාපාරික කේන්ද්‍රස්ථානය වෙත පරිවර්තනය වෙමින් පවතී. නැවත සොයා බැලීම් සහ යාවත්කාලීන කිරීම් කිහිපයක් සමඟ වුවද වරාය නගරය සඳහා සම්බන්ධතාව ආර්ථික පුනර්ජීවනය සඳහා අවශ්‍ය වේ.
දශක 13 කට අධික කාලයක් බ්‍රිතාන්‍ය පාලනයට යටත්ව සිට නිදහස් වූ ශ්‍රී ලංකාවෙහි දිවංගත ගරු ඇතුලත්මුදලි මහතා ආපසු නිවසට පැමිණ ජාතිය ගොඩනැගීමේ කාර්යයට සම්බන්ධ වීමට කිසිසේත් පසුබට වූයේ නැත. ඔහු ශ්‍රී ලංකාව පුරා සැරිසැරූ අතර, දිළිඳුකම පුළුල් හා ගැඹුරට පැතිරී ඇති හෙයින් අපේ ජනතාව සහ ගම් අතර පැවති දුප්පත්කම තේරුම් ගත්තේය.
යටත් විජිත සමයේ සිට අද දක්වා, ශ්‍රී ලංකාවේ සමාජ-ආර්ථික පැවැත්ම බොහෝ දුරට රඳා පවතින්නේ තේ, රබර් සහ පොල් වැනි සාම්ප්‍රදායික අපනයන භෝග හරහා උපයන විදේශ විනිමය මත ය. ඇතුලත්මුදලි මැතිතුමාගේ කාලය තුළ , ඇඟලුම්, විදේශ රැකියා සහ සංචාරක ව්‍යාපාරය වැනි මෙම සූත්‍රයට නව එකතු කිරීම් කිහිපයක් තිබියදීත්, අද දක්වාම, අපගේ සමාජ-ආර්ථික ව්‍යුහයේ විශාල ප්‍රමාණයක් දිළිඳුකමේ සහ ණය ගැතිභාවයේ පවතී.
ශ්‍රී ලංකාවේ ප්‍රධාන ඉඩම් පරිහරණ රටාවේ 2018 සංඛ්‍යාලේඛන දෙස බලන විට, නාගරික ඉඩම් 2% ක් පමණ ද, ගෙවතු 18% ක් ද, තේ, රබර් සහ පොල් සඳහා කෘෂිකාර්මික ඉඩම් 10% ක් ද, වී වගාව 15% ක් ද, වනාන්තර භූමිය 38% කින්ද සමන්විත වන අතර සහ ජල කඳන් 6% දක්වා භාවිතා කරයි. රනිල් වික්‍රමසිංහ ජනාධිපතිතුමාට ඉඩම් ප්‍රතිසංස්කරණවල සහ කෘෂිකර්මාන්තයේ රැඩිකල් වෙනස්කම් අවශ්‍ය බව ඉතා පැහැදිලියි. ඔහු 2024 වසරේ පාර්ලිමේන්තුවට ඉදිරිපත් කළ අයවැය යෝජනාවලදී මේ බව ඉතා පැහැදිලිව ප්‍රකාශ කළේය.
1830 ගණන්වල සිට බලපැවැත් වූ නීතිය වූ වසර 200කට වැඩි කාලයකට පෙර ආරම්භ වූ යටත් විජිත ඉඩම් අත්පත් කරගැනීමේ ප්‍රතිපත්තිය හේතුවෙන්, සියලුම ඉඩම් යටත් විජිත රාජාණ්ඩුව යටතට පවරාගැනුණු අතර දී ශ්‍රී ලංකාවේ ජනතාව වසර 200 කට වැඩි කාලයක් පුරා සහ අද දක්වා පවා ඉඩම් ප්‍රවේශයෙන් සහ අයිතියෙන් සම්පූර්ණයෙන්ම ඈත් කොට තැබීය. ඔවුන් ශ්‍රී ලංකාවේ ග්‍රාමීය ජනතාවගේ අතිමහත් ප්‍රතිශතයකින් සමන්විත වන අතර, අප වහාම මෙම බරපතල තත්ත්වය අවධානයට යොමු කර එයින් මිදීම සහ අපගේ ඉඩම්වල නැවත ආයෝජනය කිරීම ආරම්භ කළ යුතු ය.
අග්‍රාමාත්‍යවරයා සහ මේ වසරේ ලලිත් ඇතුලත්මුදලි සමරු “නිදහස් කතාවේ” ප්‍රධාන කථිකයා ලෙස මම අපේ ජනතාවගේ, විශේෂයෙන් ගොවීන්ගේ සහ ගම්වාසීන්ගේ හඬත්, ආහාර සුරක්ෂිතතාව සහ අපනයනය ඉලක්ක කරගත් නිෂ්පාදනයක් සඳහා වගා කිරීම පිණිස තවත් ඉඩම් වෙනුවෙන් වූ ඔවුන් ගේ ආයාචනයත් ප්‍රතිරාවය කිරීමට කැමැත්තෙමි. ඉඩම්වල අයිතියට වඩා ඔවුන් අපේක්ෂා කරන්නේ වගා කිරීම සඳහා ප්‍රවේශ වීමේ බලය යි. අපි මෙම නිදහස් ඉල්ලීම "අපේ ගමෙන් ලොවට" ලෙස නම් කරමු.
ගම්මාන 3-4කින් සමන්විත වන්නා වූ ග්‍රාම නිලධාරී වසම් 14,000කට අධික ප්‍රමාණයක් සම්බන්ධ කරන්නා වූ "අපේ ගමෙන් ලොවට" නම් මෙම නව අපනයන ප්‍රවේශයට රට පුරා ගම්මාන 40,000කට අධික සංඛ්‍යාවක් අයත් වනු ඇත. අපගේ ගමන දිස්ත්‍රික්ක 25ක ප්‍රදේශීය බලප්‍රදේශ 334ක් හරහා පළමු ග්‍රාම නිලධාරී කොට්ඨාස 1000කින් ආරම්භ විය යුතු අතර, කොට්ඨාස 5000ක් හෝ සමස්ත ග්‍රාම නිලධාරී කොට්ඨාසවලින් තුනෙන් එකක් සාක්ෂාත් කර ගැනීම ඉලක්ක කර ගනිමින්, එමගින් සෘජුවම ජාතික ආහාර සුරක්ෂිතතාවයට දායක කර ගැනීම සහ වටිනා විදේශ විනිමය උපයා ගැනීම සඳහා අතිරික්තය අපනයනය කිරීම සඳහා විය යුතු ය.
ඒ සඳහා සියවස් ගණනාවක් පරම්පරා ගණනාවකට අහිමි වූ ලක්ෂ සංඛ්‍යාත ඉඩම් නව පරපුර වෙත නිදහස් කළ යුතු ය. මෙම ඉඩම් දශක ගණනාවක් තිස්සේ සහ සමහරක් සියවස් ගණනාවක් තිස්සේ විශාල වශයෙන් ඌණ උපයෝජනයට හෝ ප්‍රයෝජනයට නොගෙන හෝ පවතී. ඔවුනට විදේශ විනිමය ඉපැයීමේ කටයුතුවල නියැලීමටත්, තමන්ගේ ආදායම් උත්පාදනය වැඩිදියුණු කර ගැනීමටත්, එමගින් ශ්‍රී ලංකාවේ ග්‍රාමීය ජනතාව ගිලගෙන ඇති දැඩි දරිද්‍රතාවයෙන් සහ ණය බරින් මිදීමටත් වේ.
මෙම ඉඩම් ආහාර හා අපනයන නිෂ්පාදනය සඳහා විවිධ යෝජනා ක්‍රම යටතේ පැවරිය හැකි ය. දිවංගත ගරු ඇතුලත්මුදලි මැතිතුමාගේ නායකත්වය යටතේ වැඩුණු නීති ක්ෂේත්‍රයේ ප්‍රවීණයන් ඇතුළු අපගේ කීර්තිමත් මණ්ඩල සභිකයන් ඕනෑම නීතියක් නැවත කෙටුම්පත් කිරීමට සහ පරම්පරා ගණනාවකට ශතවර්ෂ ගණනාවක් තිස්සේ අහිමි වූ දේ නැවත ලබා ගැනීමට ඔවුන්ගේ විශේෂඥ දැනුම ලබා දෙනු ඇතැයි මම විශ්වාස කරමි.
වී, තේ, රබර්, පොල් යන පාරම්පරික භෝග වගා කිරීම පමණක් නොව, දේශගුණික විපර්යාස පිළිබඳ වර්ධනය වන ගැටලුවක බිලියන 8 කට අධික ජනගහන වර්ධනයක් සහිත ලෝකයක් ඉලක්ක කර ගනිමින් කුරුඳු, එළවළු, පලතුරු, ඇට වර්ග, ධාන්‍ය වර්ග, කුළුබඩු ආදිය වගා කිරීමෙන් අනාගතයේ අත්‍යාවශ්‍ය ඉල්ලීම් ඉලක්ක කර ගැනීම වැදගත් ය.
වගාව සඳහා පමණක් නොව අපගේ බලශක්ති අර්බුදයෙන් ගොඩ ඒම සඳහා ද ඉඩම් භාවිත කළ යුතු ය. විශේෂයෙන් ම විවිධ පුනර්ජනනීය විභවයන් හරහා බලශක්තිය නිෂ්පාදනය කිරීමට යොදා ගත හැකි ඉඩම්, එමගින් දේශගුණික අභියෝගයට සහායක් වශයෙන් පමණක් නොව අපගේ කුඩා හා මධ්‍ය පරිමාණ කර්මාන්තවල අවශ්‍යතා සපුරාලීමට සහ ප්‍රවර්තනය සඳහා වැදගත් වේ.
අපනයන භෝග පමණක් නොව, නව තාක්ෂණය සහ සන්නිවේදනය මඟින් අපගේ තරුණ තරුණියන්ට ශ්‍රී ලංකාවේ ගවේෂණය නොකළ අත්දැකීම් සංචාරක ලෝකයට සම්බන්ධ කිරීමට හැකි වනු ඇත. දේශගුණය ලෝකයට අභියෝග කරන විට, අපේ කලාපයේ අග නගරවල ජීවත් වන සහ සංචාරය කරන අය පවා නැවුම් වාතය ආශ්වාස කිරීම සඳහා අවකාශයන් සොයති.
වගා කරන ලද ආහාර පමණක් නොව, ධීවර අපනයනයන් ද වැදගත් වේ. සැතපුම් 1000 කට වඩා විහිදෙන සමස්ත රන්වන් වෙරළ තීරය දිගේ පිහිටා තිබෙන ගම්මාන පිළිබඳ නැවුම් ලෙස සිතාබැලිය යුතු අතර ලොව පුරා වෙළෙඳපොළවල දහස් ගණනක් සඳහා අපනයනය කිරීම අවධානයට ලක් කළ යුතු ය. විවිධත්වය සහ ප්‍රමාණය වැඩිදියුණු කිරීම සඳහා අභ්‍යන්තර ජල තලයන් පවා සම්බන්ධ වනු ඇති බව අපට සහතික විය හැකි ය. මෙම අංශය තවමත් අඳුරේ පවතින අතර මේ දුෂ්කර කාලයේ මසුන් ඇල්ලීමෙන් ගෝලීය වශයෙන් කොටසක් අත්පත් කරගැනීම සඳහා නව දැක්මක් අප විසින් ඇති කරගත යුතු ය.
හිතවත් මිත්‍රවරුනි, අප සතු වන්නේ ආශ්චර්යයන් කළ හැකි දේශයකි. මෙය සාමූහිකව ආශ්චර්යයන් නිර්මාණය කිරීමේ දී සහජීවනයෙන් කටයුතු කළ හැකි මිනිසුන්ට අයත් භූමියකි. ලක්ෂ සංඛ්‍යාත ගැමියන් සහ ඔවුන්ගේ පරම්පරාවට අනාගතය සඳහා විමුක්තිය ලබාදෙමින් අපේ ගමෙන් ලොවට නව නිදහසේ ඉල්ලීම සිදු කිරීම සඳහා ශක්තිමත් වෙමු.
අවසන් වශයෙන්, දිවංගත ලලිත් විලියම් ඇතුලත්මුදලි මහතා නූපන් පරම්පරා ගණනාවක් සඳහා අප ගේ ඒකීය රාජ්‍ය සහ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ආරක්ෂා කර රැක ගනිමින් තම ජීවිතයෙන් උත්තරීතර පරිත්‍යාගයක් කළ බව අද මෙහි රැස්ව සිටින අප මෙන්ම අපේ ජාතිය ද සදා කෘතවේදී ව සිහිපත් කරන බව සිහිපත් කරමු.
කථානායක මහින්ද යාපා අබේවර්ධන ඇතුළු මැති ඇමතිවරු, දිවංගත ලලිත් ඇතුලත්මුදලි මහතාගේ ඥාතීන්, ඇතුලත්මුදලි පදනමේ සාමාජිකයින් හා විද්වත් වෘත්තිකයින් මෙම අවස්ථාවට සහභාගී විය.
